Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Powinno się zrównać sytuację kandydatów przystępujących do egzaminu notarialnego - czy to po aplikacji notarialnej, czy bez niej 
• Obie te grupy powinny bowiem mieć możliwość zdawania egzaminu w dowolnie wybranej izbie notarialnej
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi Ministra Sprawiedliwości o odpowiednią inicjatywę ustawodawczą

Do Rzecznika zwróciła się wnioskodawczyni, wskazując na mankamenty art. 74a § 2  Prawo o notariacie. Głosi on: „Aplikanci notarialni, którzy odbyli aplikację notarialną, o której mowa w art. 11 pkt 4, przeprowadzaną przez radę właściwej izby notarialnej oraz osoby, o których mowa w art. 12 § 2-2b, zamieszkałe na obszarze właściwości komisji, mogą złożyć w jej siedzibie wniosek. Osoby, o których mowa w art. 12 § 2-2b, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, składają wniosek w siedzibie wybranej izby notarialnej". Art. 12 § 2-2b uprawnia do egzaminu notarialnego osoby, które nie odbyły aplikacji notarialnej, a spełniają inne warunki.

MS odpisało wnioskodawczyni,  że „zgodnie z art. 74a § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie, aplikanci notarialni, którzy odbyli aplikację notarialną przeprowadzaną przez radę właściwej izby notarialnej, mogą złożyć wniosek o dopuszczenie do egzaminu w jej siedzibie. Powołany przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie pozwala organom przeprowadzającym egzamin na uznaniowość w zakresie właściwości komisji egzaminacyjnej".

Rzecznik podziela taką interpretację art. 74a § 2 Prawa o notariacie. Zarazem jednak zwraca uwagę, że narusza on konstytucyjną zasadę równości (art. 32 Konstytucji RP). 

Nie ma bowiem racjonalnych argumentów za wynikającym z art. 74a § 2 zróżnicowaniem sytuacji prawnej kandydatów po aplikacji notarialnej i kandydatów, którzy zamierzają przystąpić do egzaminu notarialnego bez aplikacji, na podstawie innych przesłanek dopuszczalnych ustawowo.

Nie ma racjonalnych powodów, aby umożliwić jedynie osobom spoza aplikacji notarialnej przystąpienie do egzaminu notarialnego w miejscu położonym blisko ich miejsca zamieszkania, a aplikantów notarialnych zmuszać do przystępowania do egzaminu zgodnie z właściwością izby notarialnej, w której odbywali aplikację.

A sprawa ma istotne konsekwencje praktyczne. Jak napisała wnioskodawczyni, „sytuacja życiowa aplikanta po latach może spowodować, że nie mieszka on już na obszarze właściwości danej izby, a chcąc przystąpić do egzaminu, zmuszony jest pokonać kilkaset kilometrów w celu spełnienia wymogów ustawowych. Fakt ten wprowadza dyskryminację osób, które zdecydowały się odbyć aplikację w przeciwieństwie do tych, którzy mogą podejść do egzaminu z innych podstaw prawnych". Według niej taki stan powoduje zwiększenie kosztów u części zdających egzamin.

Pożądane zatem wy`daje się zrównanie sytuacji przystępujących do egzaminu notarialnego kandydatów po aplikacji notarialnej i bez takiej aplikacji poprzez wprowadzenie dla nich wszystkich możliwości zdawania egzaminu w siedzibie dowolnie wybranej izby notarialnej.

VII.561.15.2023