Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów Kodeksu karnego wykonawczego w zakresie, w jakim nie przewidują wydawania formalnej decyzji w sprawie kontroli osobistej skazanego. O poddaniu więźnia kontroli osobistej decyduje funkcjonariusz Służby Więziennej, a więzień nie ma możliwości weryfikacji tej decyzji przez sąd penitencjarny.

Kontrola osobista ingeruje i ogranicza prawa do nietykalności osobistej i wolności osobistej oraz prawo do prywatności. Ingerencja we wskazane prawa i ich ograniczenie w świetle Konstytucji RP jest dozwolona, jednakże może następować tylko na zasadach i w trybie określonym w ustawie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami więzień podlega kontroli osobistej rozumianej jako oględziny ciała oraz sprawdzenie odzieży, bielizny i obuwia, a także przedmiotów posiadanych przez skazanego, w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa. Oględziny ciała oraz sprawdzenie odzieży i obuwia przeprowadza się w pomieszczeniu, podczas nieobecności osób postronnych oraz osób odmiennej płci. Dokonywane są one za pośrednictwem osoby tej samej płci. Taka kontrola może być przeprowadzona w każdym czasie.

Konstytucja RP wskazuje, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd oraz, że ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich sytuacja, w której więzień nie ma możliwości weryfikacji przez niezawisły sąd decyzji o poddaniu kontroli osobistej, narusza zapisy Konstytucji.

Na ten problem zwrócił uwagę również Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Milka v. Poland (Nr skargi 14322/12). W wyroku z dnia 15 września 2015 r. ETPC wskazał, że Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim zaleceniu z dnia 23 grudnia 2014 roku zwrócił uwagę na fakt, że prawo krajowe stosowane w praktyce nie zapewniało więźniom skutecznych środków zaskarżenia decyzji do przeprowadzenia kontroli osobistej [...]. W przypadku braku skutecznego środka zaskarżenia, trudnym jest wdrożenie, na poziomie krajowym, wymogu wystarczającego uzasadnienia dla przeszukań lub kontroli osobistych.