Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kojarzenie symbolu Strajku Kobiet jedynie z symbolami hitlerowskimi budzi zdumienie RPO
• Jest on bowiem lub był używany przez m.in. Pocztę Polską, GROM czy Harcerskie Grupy Szturmowe Szarych Szeregów
• Rzecznik napisał do dyrektora jednej ze szkół, który nie zgodził się na obecność tego znaku w szkole

W  mediach pojawił się fragment listu dyrektora jednej ze szkół, skierowanego do nauczycieli: „Nie można przyjąć, że pojawiający się od 26 października 2020 r. znak czerwonego zygzaka w niektórych oknach uczniowskich, jest znakiem neutralnym i nieniosącym ze sobą określonych znaczeń. Pomijam tu egzegezę tego znaku i próby tłumaczenia jego symboliki. W sposób jednoznaczny kojarzony jest z znakiem runicznym (>>sig<<), mającym swoje konotacje w symbolice hitlerowskich Niemiec. Nie może być zgody na funkcjonowanie takiego znaku w oficjalnym obiegu szkoły”.

Według dyrektora szkoły znak ten ma kojarzyć się z dewastacją pomników, aktami wandalizmu wobec świątyń, wulgarnymi hasłami i okrzykami wobec ludzi mających prawo do wyrażania swoich uczuć religijnych. Nauczyciele otrzymali polecenie, by zwrócili uczniom uwagę na niedopuszczalność ich zachowania oraz zażądali niezwłocznego usunięcia czerwonych błyskawic z profili uczniów na platformie TEAMS.

Rzecznik Praw Obywatelskich napsiał do dyrektora, że art. 54 Konstytucji gwarantuje każdemu wolność wyrażania swoich poglądów. Również art. 12 ust. 1 Konwencji ONZ o Prawach Dziecka z 1989 r. stanowi, że Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałość dziecka.

Wyrażanie swoich poglądów może przybierać różne formy, w tym prezentowanie i noszenie symboli, które nie są prawnie zakazane. 

Zdumienie Rzecznika budzi kojarzenie symbolu ruchu społecznego Strajk Kobiet jedynie z symbolami hitlerowskimi. A jest on lub był używany przez szereg innych organizacjii instytucji, takich jak Poczta Polska, GROM lub Harcerskie Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Symbol pioruna jest umieszczany także na tablicach i znakach informujących o niebezpieczeństwie związanym z porażeniem prądem elektrycznym. Dodawanie przez nauczycieli własnych skojarzeń do symbolu Strajku Kobiet jedynie po to, by ograniczyć ekspresję uczniów, budzi daleko idące wątpliwości.

Rzecznik podkreśla, że młodzi ludzie mają pełne prawo do własnej oceny obecnej sytuacji i wyrażenia swoich przekonań w sposób, który nie narusza przepisów prawa, w tym przepisów szkolnego statutu. Nie można zakładać, że młody wiek jest przeszkodą w zrozumieniu sensu i znaczenia obecnych wydarzeń. A do celów systemu oświaty należy kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu uczniów w życiu społecznym.

Zmuszanie uczniów do rezygnacji z korzystania z wolności wypowiedzi może mieć negatywny wpływ na ich dalsze zaangażowanie w inicjatywy społeczne oraz umniejszać wiarę w znaczenie ich głosu jako młodych obywateli. Wydaje się również, że obecne wydarzenia powinny być powodem do podjęcia na godzinach wychowawczych i innych zajęciach ważnych dyskusji na temat praw i wolności człowieka i obywatela, roli instytucji państwa oraz znaczenia społeczeństwa obywatelskiego.

RPO zwrócił się do dyrektora szkoły o zajęcie stanowiska w sprawie.

VII.564.111.2020