Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Departament Stanu USA opublikował doroczny raport poświęcony przestrzeganiu praw człowieka. W dokumencie tym zawarto szereg krytycznych obserwacji dotyczących Polski.

Część pierwsza raportu poświęcona jest problematyce poszanowania integralności jednostki i prawu do sądu. W tym obszarze Departament Stanu zwrócił uwagę, że przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego w Polsce zwracają uwagę na przypadki naruszania praw osób pozbawionych wolności przez Policję. Odniesiono się m.in. do sprawy Igora Stachowiaka i zeszłorocznego raportu Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur o zatrzymaniach, do których doszło w Warszawie 7  sierpnia 2020 r. w związku z zatrzymaniem aktywistki kolektywu „Stop Bzdurom”[1].

Departament Stanu zwrócił uwagę na liczne wątpliwości dotyczące przeprowadzanej w ostatnich latach reformy wymiaru sprawiedliwości. Odniósł się bezpośrednio wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie zawieszenia funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego[2]. Wskazał również, że 29 kwietnia 2020 r. Komisja Europejska wezwała Polskę do usunięcia uchybienia w związku z uchwaleniem tzw. ustawy kagańcowej.

Departament zwrócił również uwagę na pojawiające się ograniczenia dotyczące jawności rozpraw sądowych w związku z obostrzeniami wprowadzanymi podczas pandemii COVID-19. W tym zakresie odniesiono się do raportów organizacji Court Watch Polska.

Część druga raportu poświęcona jest wolnościom obywatelskim. W tej części raportu wskazano m.in. na przykłady naruszeń wolności słowa w Polsce.  Przywołano m.in. sprawę Michała Majewskiego – byłego dziennikarza „Wprost” skazanego na wysoką karę grzywny za ochronę źródłem informacji. Odnotowano również zastosowanie przemocy fizycznej wobec dziennikarzy podczas Marszu Niepodległości, który odbył się w Warszawie 11 listopada 2020 r.[3] Wskazano również na postawienie zarzutu naruszenia uczuć religijnych osobom, które w sierpniu 2020 r. rozwiesiły tęczową flagę przed Kościołem Św. Krzyża w Warszawie.

Departament dostrzegł również istotne ograniczenia dotyczące wolności zgromadzeń publicznych, z jakimi mieliśmy do czynienia w ostatnim roku w związku z wprowadzaniem ograniczeń w czasie pandemii. Zwrócono uwagę m.in. na masowe zatrzymania po proteście przedsiębiorców w maju 2020 r.  Odniesiono się w tym zakresie także do wystąpienia RPO w Senacie, które miało miejsce 27 listopada 2020 r. i dotyczyło nadużyć policji wobec demonstrujących[4].

Odnosząc się do praw imigrantów Departament Stanu wskazał na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 23 lipca 2020 r. w sprawie M.K. i inni przeciwko Polsce, w którym ETPC negatywnie ocenił praktykę polskich służb w sprawach osób poszukujących w Polsce ochrony międzynarodowej[5].

Część trzecia raportu poświęcona jest prawom politycznym. Zwrócono w nie przede wszystkim uwagę na zeszłoroczny wybory prezydenckie w Polsce. Odnotowano odwołanie pierwotnego terminu wyborów w dniu 10 maja 2020 r. Powołano się na raport OBWE i zwrócono również uwagę, że  kampania wyborcza charakteryzowała się negatywną i nietolerancyjną retoryką, która dodatkowo potęgowała polaryzację polskiej sceny politycznej. Zwrócono uwagę, że media publiczne nie zapewniły podczas kampanii wyważonego i bezstronnego przekazu, ale wspierały jednego z kandydatów.

Część czwarta raportu dotyczy problemu korupcji i poszanowania zasady jawności funkcjonowania organów publicznych. Przywołano w niej głośne medialnie przypadki polityków skazanych za korupcję przez sądy.

Część piąta raportu dotyczy postawy rządu wobec międzynarodowych i pozarządowych postępowań w sprawie naruszeń praw człowieka. W części tej zwrócono uwagę na działalność Rzecznika Praw Obywatelskich i jego współpracę z organizacjami pozarządowymi.

Część szósta raportu dotyczy dyskryminacji. Departament Stanu dostrzegł wejście w życie nowej ustawy antyprzemocowej z 30 listopada 2020 r. wprowadzającej możliwość szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. Zwrócono uwagę, że w czasie lockdownu spowodowanego pandemią organizacje pozarządowe odnotowywały wzrost zgłoszeń dotyczących przemocy domowej.

W części tej odnotowano również pojedyncze przypadki wypowiedzi o charakterze antysemickim oraz aktów nienawiści na tle narodowościowym i rasowym. Dużo uwagi poświęcono wypowiedziom polityków, w tym Prezydenta RP, dyskryminujących osoby LGBT. Odniesiono się również do problemu tzw. stref wolnych od LGBT[6].

Część siódma raportu dotyczy praw pracowniczych. Przywołano w niej m.in. sprawę pracownika IKEI zwolnionego za wypowiedzi odnoszące się do religii ale noszące znamiona mowy nienawiści wobec osób LGBT[7]. Zwrócono uwagę, że organizacje pozarządowe stoją na stanowisku, że przypadki molestowania seksualnego w pracy są rzadko zgłaszane przez ofiary, a policyjne statystyki w tym zakresie są zaniżone.