Biuletyn Informacji Publicznej RPO

2 czerwca 2020 odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa "Ochrona sygnalistów w prawie obowiązującym i w prawie dawnym" organizowana przez Uniwersytet Jagielloński.

RPO Adam Bodnar wygłosi wystąpienie wprowadzające o godzinie 10:15.

Pełen program konferencji znajdą Państwo na stronie https://sygnalisci.confer.uj.edu.pl/program. Konferencja jest bezpłatna i odbywa się online.

Wystąpienie wprowadzające RPO

Na temat sytuacji sygnalistów dyskutujemy w Polsce od dłuższego czasu. Wdrożenie unijnej dyrektywy to wynikająca z prawa międzynarodowego konieczność, ale problem ten jest także splotem ciekawych, interdyscyplinarnych zagadnień.

Rzecznik zwrócił uwagę na aspekt sytuacji sygnalistów w kontekście multicentryczności prawa. Tak naprawdę ochrona sygnalistów powinna wynikać już z krajowych norm konstytucyjnych i w tej chwili w Polsce takie mogą być jej podstawy prawne. Jako przykład dobrego rozwiązania w ustawodawstwie innych państw RPO wskazał ustawę brytyjską: Public Interest Disclosure Act. Źródła ochrony sygnalistów to także Europejska Konwencja Praw Człowieka oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (chociażby sprawa Guja przeciwko Mołdawii). Na przestrzeni ostatnich lat prawo unijne znacznie rozszerzyło zakres ochrony prawnej przyznawanej sygnalistom, od ogólnych rekomendacji doszliśmy do dyrektywy.

RPO wskazał, że w przypadku regulacji prawnych dotyczących ochrony sygnalistów nie tylko państwo jest ważnym graczem. Obserwując uważnie sytuację faktyczną sygnalistów w Polsce można zauważyć ciekawy proces samoregulacji w biznesie, prężnej działalność NGO np. Fundacji Batorego, związków zawodowych, a nawet wpływ kultury masowej. Powstawały oddolne projekty ustaw chroniących sygnalistów. RPO zwrócił uwagę, że na przestrzeni ostatnich lat można było w Polsce obserwować głośne przypadki działania sygnalistów, które spotkały się z zainteresowaniem społecznym i medialnym np. w strukturach zarządczych Poczty Polskiej, czy przypadki medyków ujawniający różne nieprawidłowości. W konsekwencji wykształciło się ciekawe orzecznictwo, w którym sądy bazując na klauzulach ogólnych, znajdowały podstawy do zapewnienia ochrony prawnej sygnalistom.

Rzecznik zauważył, że od lat trwa dyskusja o statusie ochrony sygnalistów w służbach mundurowych. Otrzymuje skargi od osób, które zwracały uwagę na ważne problemy ich funkcjonowania np. jak wygląda praktyka w przypadkach zgłaszania molestowania w służbach. RPO zgłaszał wielokrotnie problemy w tym obszarze do właściwych ministerstw, niestety odnosi wrażenie, że ten problem nie jest traktowany priorytetowo.

Podsumowując wystąpienie Adam Bodnar zwrócił uwagę na zagrożenia, jaki może nieść instrumentalne traktowanie rozwiązań prawnych służących ochronie sygnalistów np. niewłaściwe wdrożenie prawa unijnego. RPO podkreślił, że tego typu instrumenty prawne dobrze funkcjonują, jedynie, gdy są wsparte sprawnie funkcjonującym państwem prawa.