Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Ostatni raport statystyczny dotyczący szarej sfery zatrudnienia pochodzi z 2014 r. Wówczas szacowano, że w całym 2014 r. prace nierejestrowaną wykonywało łącznie 711 tys. os., z czego 510 tys. stanowili mężczyźni, a 201 tys. kobiety[1]. Szara strefa zatrudnienia obejmowała zatem 4,44% zatrudnienia ogółem i 5,75% zatrudnienia mężczyzn oraz 2,81% zatrudnionych kobiet. Analiza przyczyn podejmowania pracy nierejestrowanej nie pozwala na wskazanie grupy, która decyduje sią na pracę w szarej strefie ze względu na chęć uniknięcia konieczności uregulowania zobowiązań alimentacyjnych. Przyczyny wskazane w raporcie to:

• Niewystarczające dochody - 254 tys. os.
• Brak możliwości znalezienia pracy - 455 tys. os.
• Pracodawca proponuje wyższe wynagrodzenie bez rejestrowania umowy o pracę - 232 tys. os.
• Wynika to z sytuacji rodzinnej bądź życiowej - 40 tys. os.
• Podatki zniechęcają do rejestrowania dochodów - 95 tys. os.
• Wysoka składka ubezpieczeniowa - 151 tys. os.
• Możliwość utraty niektórych świadczeń przy podjęciu pracy rejestrowanej – 50 tys. os.
• Odpowiedź, że praca nierejestrowana wynika z sytuacji rodzinnej bądź życiowej, choć może być kojarzona z m.in. z chęcią uniknięcia spłaty długów, to jednak nie jest jednoznaczna ze zobowiązaniami alimentacyjnymi oraz dotyczy dość wąskiej grupy 40 tys. os.

W raporcie GUS niestety brak wiarygodnych informacji o dochodach z pracy nierejestrowanej, ponieważ większość osób ankietowanych nie odpowiedziała na pytanie. Niemniej na podstawie uzyskanych odpowiedzi należy ocenić, że w większości przypadków były to wynagrodzenia niskie, zdecydowanie poniżej przeciętnego wynagrodzenia.

W 2014 r. gminy prowadziły postępowanie wobec 235,3 tys. dłużników alimentacyjnych.[2] W styczniu 2017 r. liczba zgłoszonych do Krajowego Rejestru Długów dłużników alimentacyjnych wyniosła aż 305 tys. os. z czego 95% stanowili ojcowie.

Przy obecnej dostępności danych nie jest możliwe precyzyjne ustalenie liczby dłużników alimentacyjnych, którzy uzyskują dochody z pracy w szarej strefie. Można założyć, że ogół dłużników alimentacyjnych nie otrzymuje oficjalnych dochodów, a przynajmniej nie otrzymuje systematycznie oficjalnych dochodów, które umożliwiłyby skuteczną egzekucję długu alimentacyjnego. Z raportu MPiPS wynika dodatkowo, że w 2014 r. na 235,3 tys. dłużników w 50 143 przypadkach poinformowano powiatowe urzędy pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego (21,3%). Można założyć, że w przypadku dłużników alimentacyjnych, znaczny odsetek stanowią osoby, które pracują w szarej strefie, faktycznie deklarując bezrobocie lub brak zdolności do pracy. Prawdopodobne jest, że udział ten może przewyższać 21%, być może nawet kilkukrotnie. Niemniej brak możliwości szacowania tej liczby umożliwia jedynie wariantowe oszacowanie strat dla finansów publicznych, przy bardzo dużej dowolności przyjętych założeń.

Założenia:

1.Udział dłużników alimentacyjnych pracujących w szarej strefie określa się w 3 wariantach:

Wariant I – 20%

Wariant II – 40%

Wariant III – 60%

2. Do szacunków przyjmuje się liczbę dłużników alimentacyjnych ze stycznia 2017 r. – 305 tys.

3.Osoby pracujące w szarej strefie uzyskiwały przeciętnie dochody z pracy na poziomie 50% przeciętnego wynagrodzenia. Za podstawę przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie z IV kwartału 2016 r. - 4218,92 zł

4.Dłużnicy alimentacyjni pracujący w szarej strefie przeciętnie pracują przez 9 m-cu w roku.

Obliczenia:

Opracował: dr Grzegorz Baczewski

Dr Grzegorz Baczewski - ekspert Konfederacji Lewiatan, absolwent, a następnie asystent i adiunkt na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Od 2008 r. ekspert rynku pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, początkowo w Departamencie Rynku Pracy, a następnie w Departamencie Analiz Ekonomicznych i Prognoz, którego dyrektorem był w latach 2012-2014. Odpowiedzialny za opracowanie Krajowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2009-2011 oraz w ramach prac Grupy ad hoc Komitetu ds. Zatrudnienia (EMCO) za wkład Polski w realizację Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Jako członek Korpusu Prezydencji przygotował i wynegocjował konkluzje Rady Unii Europejskiej (EPSCO) nt. przekształcenia wyzwań demograficznych w szanse dla rozwoju rynku pracy.

Krajowy Koordynator Programu Solidarność Pokoleń - Działania na rzecz Aktywizacji Osób po 50 roku życia. Przewodniczący Rady Społecznej 50+ przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej. Członek Zespołu ds. Makroekonomicznych utworzonego w ramach  Przygotowań do Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską. Delegat Polski do Komitetu ds. Zatrudnienia, Pracy i Spraw Społecznych OECD (ELSAC). Sekretarz i członek Rady Dialogu Społecznego.

Specjalizuje się w tematyce rynku pracy i kwestii społecznych.