Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

1. Czy mogę odbyć kwarantannę gdzie indziej, niż mi wskazano?

Nie. Kwarantannę należy odbyć w miejscu, które wskazano w karcie lokalizacji. Nie można go zmienić, bo to naraża innych na ryzyko zakażenia.

Za opuszczenie miejsca kwarantanny grozi teraz mandat karny do 5000 zł.

2. Muszę się zajmować sześcioletnim dzieckiem – w postanowieniu zabezpieczającym sąd wskazał mnie jako osobę, u której mieszka dziecko. Trwa sprawa o ustanowienie rodziny zastępczej dla tego dziecka. Nie dość, że nie mam prawa do świadczenia opiekuńczego, to także mój pracodawca nie uznaje tego jako powodu do zostania w domu;

Sytuacja opiekuna „dziecka do lat 8” nie została precyzyjnie uregulowana. Przepisy nic nie mówią o sytuacji opiekuna, gdy toczy się postępowanie o ustalenie losu dziecka. Nie wiadomo więc, czy opiekun ma prawo do zasiłku opiekuńczego.

Przepisy wyliczają, że takie prawo ma rodzic, małżonek rodzica i osoba, która dziecko przysposobiła lub przyjęła na wychowanie i otrzymanie. W sytuacji, gdy sytuacja dziecka została uregulowana tymczasowo - na czas postępowania sądowego  - i dziecko jest oddane pod opiekę danej osoby, to logika przemawia za tym, by opiekun dostawał świadczenie. Przecież postanowienia zabezpieczające dotyczące sytuacji opiekuńczej dziecka są natychmiast wykonalne, co oznacza, że obowiązują od dnia jego wydania, do czasu zmiany, uchylenia bądź odmiennego rozstrzygnięcia w orzeczeniu kończącym postępowanie.

(Podstawa prawna: art. 31 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U.2019.645 t.j. z dnia 2019.04.08 ze zm. oraz art. 4 ustawy  z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - Dz.U.2020.374 .

3. Jestem strażakiem, zwróciłem się do Sanepidu o wyjaśnienie, czy powinienem poddać się kwarantannie - a Sanepid przekazał moje dane mojemu Komendantowi. Mam przez to nieprzyjemności, a Komendanta zabronił mi kontaktowania się w tej sprawie z kimkolwiek;

Organy sanitarne dostały bardzo szerokie uprawnienia, by móc skutecznie zapobiegać i walczyć z epidemią. Należą do nich m.in. nadzór epidemiologiczny indywidualny i ogólny, a to obejmuje również gromadzenie i zbieranie informacji mogących mieć znaczenie dla zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych.

W opisanej sytuacji tak mogło być – należało być może sprawdzić, jakie kontakty miał Pan jako funkcjonariusz Straży Pożarnej (grafik dyżurów), by ustalić, jakie jest prawdopodobieństwo zakażenia innych.

Jasne jest jednak, że w żadnym przypadku zgłaszającego nie mogą spotkać negatywne konsekwencje, a tym bardziej nie można mu skutecznie zakazać dalszych kontaktów z właściwymi w kwestiach sanitarnych jednostkami.

4. Moja sprawa toczy się w sądzie bardzo długo, a teraz sądy w ogóle stanęły. Jak to się ma do mojego prawa do rozstrzygnięcia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki?

Rzeczywiście sądy wstrzymują rozpoznawanie spraw – na razie do końca kwietnia. Rozpatrywanie spraw wymaga przecież kontaktu z prawnikami, stronami i świadkami – w ten sposób może dochodzić do zakażeń koronawirusem.

Nie mamy na razie rozwiązań systemowych (zakłada je dopiero projekt „ustawy o Tarczy”), o rozwiązaniach decydują więc prezesi sądów. Ogłoszenia o tym publikowane są na stronach internetowych sądów. Istnieje kategoria spraw tzw. pilnych, które w dalszym ciągu są rozpoznawane np. kwestie tymczasowego aresztowania, sprawy zagrożone przedawnieniem karalności, czy opiekuńcze, gdy zagrożone jest dobro dziecka.

W obecnej sytuacji zawieszenia innych spraw nie można nazywać przewlekłością. To działanie wymuszone jest przez siłę wyższą – epidemię – a nie złą organizację pracy

(Wystąpienie RPO dotyczące funkcjonowania sądów w czasach epidemii - VII.511.16.2020)

5. Moja partnerka odbywa karę pozbawienia wolności we Francji. W tamtejszym więzieniu nie ma środków dezynfekcji i ochrony, a polskie służby dyplomatyczne nie reagują

O zasadach odbywania kary pozbawienia wolności i sposobach chronienia się przed epidemią każdy kraj w Unii Europejskiej decyduje samodzielnie. Polska nie może niczego nakazać Francji. Jednakże  każdemu obywatelowi polskiemu przysługuje pomoc konsularna, m.in. w sytuacji, gdy zachodzi podejrzenie, że dochodzi do dyskryminacji, a więc gdy obywatel polski jest traktowany gorzej od innych.

(podstawa prawna: ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. Prawo konsularne - Dz.U.2020.195 t.j.).

6. W mojej firmie wprowadzono pracę na zmiany – nie mogę zostawić w nocy dziecka samego w domu!

Pracy zmianowej nie można w taki sposób narzucić: trzeba się wcześniej na to umówić, w umowie o pracy albo generalnie – opisać to w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym

Jeśli pracownik nie zgadza się na nowe zasady, pracodawca ma prawo dać mu wypowiedzenie  zmieniające warunki pracy i płacy. W tym drugim przypadku przysługują pracownikowi uprawnienia przewidziane w Kodeksie Pracy, w tym prawo do odwołania do sądu.

Jest jednak dla pracodawcy jeszcze jedna furtka: może zmienić warunki pracy na góra 3 miesiące w roku kalendarzowym, o ile nie obniży przy tym mu pensji a nowe zadanie zgodne jest z kwalifikacjami pracownika. Wynika to z art. 42 §  4 kodeksu pracy.

W taki sposób nie można jednak wpisać na pracę na nocną zmianę rodziców dzieci do lat 4 -przepisy Kodeksu pracy (art. 178 § 2) wykluczają w ich przypadku prace w nocy.

7. Były małżonek nie pozwala na ustalone sądownie kontakty z dzieckiem tłumacząc to epidemią

W takich sprawach podstawowe znaczenie ma dobro dziecka. Z uwzględnieniem tej zasady muszą być interpretowane postanowienia ugód sądowych lub orzeczeń ustalających kontakty z dzieckiem. Nawet najbardziej szczegółowe regulacje nie mogły przewidzieć sytuacji nadzwyczajnych, jaką jest stan epidemii. Warto w takiej sytuacji powstrzymać emocje i wspólnie ustalić inne zasady kontaktów – przez telefon czy komputer.

Jeśli jednak ktoś traktuje epidemię instrumentalnie i odcina dziecko od jakiegokolwiek kontaktu z drugim rodzicem, mogą go czekać konsekwencje przewidziane przepisami kodeksu postępowania cywilnego - nakazanie zapłaty określonej kwoty pieniężnej za każde naruszenie, bądź uniemożliwienie kontaktów.

(podstawa prawna: ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - Dz.U.2019.1239 t.j z późń. zm.).

8. Zaniosłem do Urzędu Pracy wniosek o status bezrobotnego, ale nie chcą go przyjąć, bo jest na papierze. Domagają się przesłania wniosku drogą mailową. A ja nie mam maila

Jeśli nie ma się maila i nie korzysta z komputera, można wniosek wysłać tradycyjną pocztą.

9. Pracodawca zawiesza działalność. Zwalnia pracowników bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Prawa pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę są chronione przepisami Kodeksu Pracy. Nie pozwalają one na zwolnienie z dnia na dzień, nawet jeśli firma zawiesza działalność z powodów ekonomicznych.

Można z tym iść do sądu żądając przywrócenia do pracy, wypłaty zaległego wynagrodzenia i odszkodowania. ALE UWAGA: odwołanie należy złożyć do sądu w terminie 21 dni od dnia otrzymania pisma o wypowiedzeniu umowy, otrzymania zawiadomienia o rozwiązania umowy, czy też wygaśnięcia stosunku pracy. Termin ten jest zachowany jeżeli pracownik   – najpóźniej ostatniego dnia - złoży pozew we właściwym sądzie lub nada przesyłkę do tego sądu w polskiej placówce pocztowej. W  przypadku przesłania odwołania pocztą należy zachować potwierdzenie nadania przesyłki.

(podstawa prawna: art. 264 § 1 i 2 Kodeksu pracy - Dz.U.2019.1040 t.j. z późń. zm.).

Uwaga: Inaczej rzecz wygląda w przypadku ogłoszenia  upadłości pracodawcy lub likwidacji pracodawcy.

10. Skazani dopytują, czy z uwagi na koronawirusa będą zwolnienia z zakładów karnych.

Z informacji, jakie otrzymuje w tej sprawie od władz Rzecznik Praw Obywatelskich (są dostępne na stronie rpo.gov.pl) wynika, że nie ma na razie takich planów. W miejscach detencji wdrożone zostały nowe procedury bezpieczeństwa, ogranicza się kontakty z zewnątrz (na rzecz telefonicznych i przez komputer), wydaje się więcej środków higienicznych, zwiększa częstotliwość kąpieli.

11. Po przekroczeniu granicy muszę odbyć kwarantannę. Nie rozumiem podstaw – pracuje w Niemczech i tam wracam, nie będę w Polsce nikogo zarażał. Poza tym nie dostałem zaświadczenia o zamknięciu mnie w kwarantannie dla mojego niemieckiego pracodawcę. Przez to mogę stracić pracę.

Polskie przepisy (Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii) stwierdzają, że każdy, kto przekracza granicę polską, musi poddać się 14-dniowejkwarantannie. Wynika to z samego faktu przekroczenia granicy: wjeżdżasz do Polski, masz kwarantannę  – nie wydaje się w tej sprawie zaświadczeń (§3 zdanie 2 rozporządzenia).

Jeśli chodzi o pracowników zatrudnionych w Polsce, to będąc w kwarantannie mogą o tym fakcie powiadomić pracodawcę. Muszą natomiast w ciągu trzech dni od zakończenia kwarantanny złożyć pracodawcy pisemne oświadczenie. To jest podstawa do wypłaty wynagrodzenia za pracę. Oświadczenie można przesłać mailem („za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności”).

Podkreślić należy, że zasady te obowiązują w przypadku polskich pracodawców, natomiast w zakresie stosownych regulacji obowiązujących w innych krajach, w tym Niemczech, należy nawiązać kontakt z pracodawcą, ewentualnie z organami właściwymi w danym kraju.

12. Jestem w kwarantannie i nie mam jak dostać zwolnienia lekarskiego. Sanepid odsyła nie do lekarza, a lekarz do sanepidu

Objęcie kwarantanną nie oznacza automatycznego uzyskania zwolnienia lekarskiego. Do wytłumaczenia się pracodawcy z nieobecności wystarczy oświadczenie napisana w trzy dni od zakończenia kwarantanny (patrz pkt. 11)

O wystawieniu zwolnienia zawsze decyduje lekarz na podstawie analizy stanu zdrowia pacjenta. Jeśli wystąpią nawet lekkie objawy przeziębieniowe, można skonsultować się telefonicznie ze swoim lekarzem POZ, który w ramach teleporady podejmie decyzję, czy wystawić L4.

Jeżeli wystąpią takie objawy jak gorączka 38 stopni C, duszności, trudności w oddychaniu, kaszel, należy skontaktować się z najbliższym szpitalem zakaźnym lub właściwą miejscowo stacji sanitarno-epidemiologicznej i postępować zgodnie z uzyskanymi informacjami.

13. Jestem dekarzem i nie wiem, czy po ogłoszeniu przez premiera nowych restrykcji moja rodzinna firma może dalej pracować – budujemy dachy, więc pracujemy poza domem.

Do tek pory żaden przepis nie zakazał działalności remontowo-budowlanej, więc mogą Państwo pracować.

To się może zmienić. Tę informację podajemy w momencie, gdy ograniczenia zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii – dotyczą one m.in. ograniczenia poruszania i zakazu zgromadzeń, ale nie ma mowy nic o działalności gospodarczej firm zajmujących się usługami remontowo-budowlanymi.