Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Propozycja badania, która nie została zrealizowana

Temat:

Badanie efektywności mechanizmu subwencji oświatowej w kontekście zapewnienia równego dostępu do edukacji

Cel badawczy:

Celem badania jest sformułowanie odpowiedzi na pytanie na co realnie wydatkowane są środki subwencji oświatowej przeznaczone na wsparcie uczniów i uczennic z niepełnosprawnościami oraz z mniejszości narodowych i etnicznych, pochodzenia romskiego, nie posiadających obywatelstwa polskiego oraz innych – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dn. 15 grudnia 2014 roku w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015 – (wagi P4 – P8 oraz wagi P11 –P14).

Uzasadnienie:

Finansowanie oświaty publicznej z budżetu państwa odbywa się w formie tzw. subwencji oświatowej, stanowiącej część subwencji ogólnej, przekazywanej jednostkom samorządu terytorialnego. Wysokość subwencji oświatowej jest wyższa w przypadku uczniów i uczennic z niepełnosprawnościami oraz uczniów i uczennic z mniejszości narodowy, etnicznych, pochodzenia romskiego, nie posiadających obywatelstwa polskiego (zgodnie z systemem wag). Wyższe środki przekazywane samorządom w założeniu powinny służyć wsparciu uczniów i uczennic ze specjalnymi potrzebami oraz m.in. dodatkowej, bezpłatnej nauce języka polskiego dla uczniów i uczennic nie będących obywatelami/obywatelkami Polski. W sytuacji, gdy wysokość subwencji otrzymywanej przez samorządy nie wystarcza na pokrycie wszystkich kosztów związanych z prowadzeniem szkół, środki przeznaczone na wsparcie ww. grup dzieci nie są wydatkowane zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Hasło „pieniądze idą za uczniem” jest w tych warunkach mitem. Zjawisko to bezpośrednio przekłada się na ograniczone możliwości efektywnego korzystania z prawa do nauki przez wszystkie dzieci, a więc zagraża realizacji artykułu 70 Konstytucji RP. Nowym instrumentem, mającym odpowiedzieć na ww. problem (jednak, co kluczowe, wyłącznie w odniesieniu do uczniów i uczennic z niepełnosprawnościami) jest artykuł 32 tzw. ustawy okołobudżetowej (Ustawa z dn. 5 grudnia 2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej), który stanowi, że „w roku 2015 na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży jednostka samorządu terytorialnego przeznacza środki w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części subwencji oświatowej (…)”. Przeprowadzenie badania monitorującego wykorzystanie środków z subwencji oświatowej przez jednostki samorządowe w Polsce w roku 2015 pozwoliłoby uzyskać z jednej strony, rzetelne dane dotyczące skali i charakteru zjawiska, z drugiej, sprawdzić skuteczność działania nowego przepisu. W kontekście wątpliwości na temat jego konstytucyjności oraz danych wskazujących na regularny wzrost wydatków na oświatę pokrywanych ze środków samorządowych, zachodzi poważna wątpliwość dotycząca efektywności obowiązującego mechanizmu wobec celu, który ma realizować związanego z zapewnieniem równego dostępu do edukacji dla uczniów i uczennic, których dotyczy rozporządzenie.

Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej

Redakcja BRPO